Sytuacje, w których nasz podopieczny jest nieuleczalnie chory, gdy jego choroba postępuje, a jej rozwoju nie da się już zatrzymać, to smutna i często nieunikniona część opieki nad osobą starszą. Ważne jest, aby do ostatnich chwil osoba taka traktowana była z godnością. Zapewnienie jej opieki do samego końca, zarówno tej zdrowotnej, jak i psychicznej to zadanie trudne, jednak niezwykle istotne.
Kim jest podopieczny w stanie agonalnym?
Krótko mówiąc, jest to osoba, której dni (z mniejszą lub większą dokładnością) są już policzone. Niemal nierozerwalnie taka sytuacja wiąże się z niemożnością chorego do poruszania się (lub z potężnymi ograniczeniami w tym zakresie). Bywa i tak, że chory w stanie agonalnym nie jest zdolny do komunikacji z otoczeniem, choć nie jest to regułą. Powodów takiego stanu jest mnóstwo, tzn. wiele jest chorób i zdarzeń, które mogą chorego do niego doprowadzić. Może to być bezpośredni rezultat przebytego udaru, wylewu czy też ostatnie stadium choroby Parkinsona, Alzheimera lub stwardnienia rozsianego. Lista jest długa, podobnie jak lista wyzwań, które stawia przed nami obowiązek opieki nad dożywającym swoich dni seniorem.
Jak zorganizować opiekę nad nieuleczalnie chorym?
Opieka nad chorym długotrwale unieruchomionym w łóżku stawia przed opiekunem wiele trudności. Niejednokrotnie wymaga całkowitej reorganizacji przestrzeni: pokoju, najbliższej okolicy łóżka, często całego mieszkania. Jak pielęgnować chorego, aby ulżyć jego cierpieniom i ułatwić godne przeżycie ostatnich dni?
Opieka nad chorym w stanie agonalnym często musi być rozłożona na kilka osób, wymaga bowiem stałej obserwacji i czujności, zatem jedna osoba może nie podołać temu zadaniu. Warto więc uświadomić rodzinę i współpracowników i odpowiednio wszystko zaplanować.
Higiena przede wszystkim
Chory spędzający większość czasu w łóżku bardziej narażony jest na zakażenia i infekcje, również ze strony odwiedzających i opiekunów. Bardzo ważne jest więc np. mycie rąk przed odwiedzinami (i po nich również). Nie powinno też pozwalać się na wizyty innych chorych, gdyż stwarza to zbyt duże ryzyko. Jeśli chodzi o samego seniora, to zwiększoną uwagę należy przykładać do częstego mycia, zmiany bielizny i ubrań oraz zmian pozycji w łóżku, aby zapobiegać tworzeniu się odleżyn. Jeżeli chory może wstawać z łóżka, należy tak często, jak tylko pozwala na to jego stan, korzystać z tej możliwości. Gdy sytuacja wymaga zakupu balkonika czy wózka, należy to zrobić. Taki sprzęt można również wypożyczyć. Leżenie oczywiście najmniej chorego męczy, ale stwarza inne problemy, warto więc od czasu do czasu wyprowadzić go na choćby kilkuminutowy spacer. Środki pomocnicze w postaci pieluchomajtek, cewników, worków na kał i mocz, plastrów przeciwodleżynowych powinny stanowić standardowe wyposażenie domowej apteczki.
Aby zapewnić choremu jak najlepsze warunki, dobrze jest urządzić osobne miejsce, w którym będziemy sprawować nad nim opiekę. Jeśli wyznaczenie oddzielnego pokoju nie wchodzi w grę, można użyć parawanu, aby mieć jak najlepsze, intymne warunki do przeprowadzania koniecznych zabiegów pielęgnacyjnych. Należy utrzymywać porządek, regularnie wietrzyć pomieszczenie, a do odkurzania dobrze jest używać wilgotnych ściereczek, aby nie wzniecać kurzu.
Wsparcie psychiczne nie mniej ważne
Opieka nad nieuleczalnie chorymi wymaga, oprócz wiedzy medycznej, odpowiedniego podejścia. Musimy uzbroić się w dodatkowe pokłady cierpliwości, wytrzymałości, a nade wszystko – delikatności i empatii. Jeżeli chory ma dobry kontakt z otoczeniem i rozumie, w jakim jest stanie, trzeba zadbać o to, by nie czuł się samotny (choć gdy tego kontaktu nie ma, nic się w tej kwestii nie powinno zmieniać). Wspólne przebywanie, wspominanie ważnych, pozytywnych wydarzeń z życia, czytanie czy słuchanie muzyki, odwiedziny bliskich pomogą seniorowi poczuć się wciąż potrzebnym. Pod żadnym pozorem nie możemy dać mu odczuć, że jest balastem. To kwestia nie tylko ułatwienia tych ostatnich dni chorego jemu samemu i opiekunom, lecz także zapewnienia godności, której nie powinno odmawiać się nikomu u schyłku życia.
Istotną rolę odgrywa tutaj rodzina – danie seniorowi poczucia, że wciąż jest ważnym członkiem rodziny, przekazywanie informacji np. o sukcesach wnuków w szkole, ważnych rodzinnych wydarzeniach pełni bardzo użyteczną funkcję w takiej opiece. Nie odstawiajmy go na boczny tor, zachęćmy do podzielenia się swoimi życiowymi doświadczeniami, do opowiedzenia historii z przeszłości (nawet, jeśli słyszeliśmy je już wiele razy), zorganizujmy wywiad i nagrajmy go – będzie to nie tylko znak dla seniora, że pomimo kresu jego życia ciągle nie jest nam obojętny, ale również wartościowa pamiątka dla przyszłych pokoleń.
Opieka nad osobą w stanie agonalnym z pewnością należy do tych najtrudniejszych zadań. Warto zdać sobie sprawę z tego, że pomimo bardzo poważnej, często skomplikowanej sytuacji, zdecydowana większość takich chorych ciągle silnie odczuwa emocje i że, oprócz wymaganej opieki medycznej, nadrzędną kwestią jest opieka psychiczna. Ciągłe wsparcie, cierpliwość i łagodność stanowią nieodłączny element tej opieki i są częścią recepty na zapewnienie spokojnych ostatnich dni życia naszemu podopiecznemu.
