Starość może być czasem bardzo pogodnym, ale może być też pełna niebezpieczeństw i trudnych wyzwań. To często taki moment życia, kiedy pojawiają się poważne problemy ze zdrowiem, tracimy w życiu cel, pojawia się pustka, poczucie samotności. To również czas, kiedy na różnego typu bodźce reagujemy zupełnie inaczej niż miało to miejsce jeszcze dekadę czy dwie wcześniej - biologia nie jest niestety dla starości łaskawa. Wyjaśnijmy zatem... 

Pamiętajmy, że pod wpływem różnego typu czynników neurony mózgowe w sposób naturalny ulegają zanikowi, dlatego też wraz z wiekiem nasza psychika jest coraz bardziej krucha. Dlaczego tak się dzieje? O ile pień mózgu traci bardzo mało neuronów, o tyle w miejscu sinawym około 65 roku życia możemy zaobserwować zanik prawie połowy ich właściwej liczby – to przyczynia się do kłopotów ze snem. Kiedy nie śpimy, organizm nie wypoczywa w sposób efektywny, cierpi na tym ciało, cierpi psychika. Obniża się odporność, pojawia się zmęczenie, apatia, to z kolei wpływa na rozdrażnienie, wybuchowość, reakcje niewspółmierne do bodźców i niechęć do działania.  

Ponadto około sześćdziesiątego roku życia w móżdżku gwałtownie spada liczba komórek Purkinjego, co wpływa na upośledzenie funkcji motorycznych. Kiedy stajemy się niezdarni, mamy problem z koordynacją ruchową, coraz większy problem zaczyna sprawiać poruszanie się i zwykłe, codzienne czynności - to pojawia się frustracja, nierzadko złość, a potem poczucie bezradności i niemoc. W rezultacie znacznie obniża się poczucie własnej wartości. 

W wieku starczym pojawia się też wyraźna degeneracja hipokampu (hipokamp to element układu limbicznego odpowiedzialny głównie za pamięć, odgrywa ważną rolę w przenoszeniu informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej oraz orientacji przestrzennej) - dochodzi do zmniejszenia liczby neuronów o około 30 procent, co stwarza problemy z przyswajaniem nowych informacji. Znacznej degeneracji ulega także kora mózgowa. Poszczególne jej partie (ruchowe, potyliczne, skroniowe) tracą również około 30 procent liczby neuronów w porównaniu do młodego człowieka. To wszystko w sposób oczywisty wpływa na stan naszej psychiki. Człowiek zaczyna się irytować, kiedy wciąż czegoś szuka, zapomina o ważnych sprawach, nie potrafi przypomnieć sobie różnych faktów z przeszłości, tym bardziej, jeśli jeszcze stosunkowo niedawno nie sprawiało mu to większych problemów. 

Ogólna zasada jest taka – im starszy mózg, tym impulsy przenoszą się wolniej, co powoduje spowolnienie reakcji psychicznych. To dlatego dłużej przebiega proces przetwarzania informacji oraz gorzej radzimy sobie z rozwiązywaniem różnego typu zadań, przy czym decydujące znaczenie ma gorsza niż wcześniej jakość połączeń między komórkami nerwowymi.

Warto dodać, że o ile na sam fakt naturalnego starzenia się mózgu nie mamy wielkiego wpływu, o tyle są czynniki, które powodują szybszą degenerację jego funkcji. Spożywanie alkoholu, nadmiar cukru w diecie, narkotyki i innego typu ostre używki, nawet przyjmowane w dalekiej przeszłości, niektóre z przebytych chorób o podłożu neurologicznym – to wszystko wpływa na naszą większą podatność na stres, lęki i depresję w wieku podeszłym. 

Kiedy zauważymy, że z naszym bliskim dzieje się coś niedobrego, staje się przygnębiony, jakby nieobecny, ma problemy ze snem, daje nam do zrozumienia, że czegoś się boi, a tym bardziej, kiedy zaczyna się izolować, wyraźnie brakuje mu chęci do działania, nie cieszą go nawet te rzeczy, które kiedyś sprawiały radość – nigdy nie udajmy, że nie dzieje się nic niepokojącego, reagujmy. Początkowo możemy próbować pomóc sami, na przykład poprzez zwiększenie częstotliwości kontaktu, rozmowy, sprawianie drobnych przyjemności, dawanie poczucia bycia ważnym i kochanym. Możemy też próbować delikatnie i taktownie dociec przyczyn zmiany w zachowaniu, zapytać wprost czy coś go trapi, czy pojawiły się jakieś nowe problemy, z którymi sobie nie radzi albo jest coś, przed czym odczuwa lęk. Jeśli jednak mimo zaangażowania naszego czasu i uwagi, prób dojścia do podłoża zmiany w zachowaniu, sytuacja nie będzie ulegać poprawie, to nie wahajmy się zgłosić do specjalistów. Początkowo po pomoc i poradę możemy udać się sami, opisując dokładnie co dzieje się z bliskim i w jaki sposób można mu pomóc, jednak przy dalszym braku poprawy warto próbować namówić na wizytę także samego seniora. 

Osoby starsze mają znacznie więcej powodów do zmartwień niż młode, zdrowe, silne i sprawne, przed którymi wciąż rysują się nowe perspektywy. Jeśli do tego dodamy naturalne zmiany, jakie zachodzą w mózgu i wynikającą z nich podatność na obniżenie sprawności intelektualnej, to wydaje się dosyć oczywiste, że psychika seniora jest znacznie bardziej krucha, czyli podatna na stres, lęki czy depresję wywoływane przez czyhające każdego dnia nowe, negatywne bodźce niż ma to miejsce u osoby młodszej. Takie sytuacje warto przewidywać, zapobiegając stanom obniżenia nastroju, a jeśli już się pojawią, to warto,  a wręcz należy, szybko reagować.