Opieka nad osobą starszą niepełnosprawną wymaga znajomości prawidłowych technik transferu podopiecznego. W tym miejscu przybliżymy najważniejsze zasady oraz techniki związane z przemieszczaniem pacjentów, zarówno niepełnosprawnych, jak i bezwładnych, bowiem popełniane błędy mogą skutkować bardzo poważnymi konsekwencjami, zarówno dla podopiecznego, jak i samego opiekuna. 

Problemy z poruszaniem się to częsty problem wśród seniorów, na co mogą składać się różnego rodzaju czynniki, takie jak otyłość, osłabienie mięśni szkieletowych, problemy z funkcjonowaniem stawów czy zmiany chorobowe, które mogą zmuszać do znacznego ograniczenia aktywności, a nawet do zupełnej rezygnacji z samodzielnego poruszania się i pozostania w łóżku. Czynniki te występują pojedynczo lub nakładają się na siebie. Problem jest złożony, bowiem unieruchomienie nie wynika wyłącznie z fizycznych ograniczeń, ale często także z blokady psychicznej spowodowanej lękiem przed bólem czy dotkliwym w skutkach upadkiem. W takiej sytuacji trzeba podopiecznemu pomóc.

Podstawowe zasady
Pomoc osobie niepełnosprawnej ruchowo to nie tylko znajomość technik transferu, ale także uwzględnienie możliwości fizycznych opiekuna. W trakcie wykonywania wszystkich czynności związanych z przemieszczaniem podopiecznego, należy pamiętać o kilku zasadach, które pozwolą zadbać zarówno o bezpieczeństwo pacjenta, jak i własne, głównie o kręgosłup, tym samym optymalizując pracę z osobą niepełnosprawną. Na co zatem należy zwrócić szczególną uwagę? 
Podstawowa zasada to współpraca z pacjentem i powiadamianie o wszystkim co będziemy robić – to pozwoli uniknąć stresujących sytuacji, szarpania się czy nawet odruchu obrony. Pacjent dzięki temu będzie skoncentrowany, spokojny, będzie z nami świadomie współpracował. Nie wolno robić niczego na siłę i wbrew woli seniora.
Nigdy nie powinno się podnosić podopiecznego na prostych nogach i z pochylonym do przodu tułowiem. Nogi w kolanach należy mieć ugięte, szeroko rozstawione, a kręgosłup prosty, co zmniejsza ryzyko przeciążenia i własnego urazu. Nie wolno pacjentowi pozwalać na chwytanie opiekuna za szyję - grozi to urazem kręgosłupa szyjnego. Istotną zasadą jest minimalizowanie odległości pomiędzy podopiecznym a opiekunem - „przytulenie się” do pacjenta pomaga równomiernie rozłożyć jego ciężar. Należy też unikać dźwigania seniora z jednoczesnym skrętem kręgosłupa na boki (pozycja taka mocno obciąża kręgosłup) oraz pamiętać o równomiernym jego obciążaniu. Bardzo ważne jest właściwe oszacowanie własnych sił i możliwości, nigdy nie wolno dźwigać ciężaru, który potencjalnie mógłby okazać się niebezpieczny - stanowi to ryzyko dla jednej, jak i drugiej strony transferu.  
Nie wolno też zapomnieć o przygotowaniu odpowiednich warunków i miejsca, w którym będziemy podopiecznego przenosić. Jeśli istnieje taka możliwość, należy tak dostosować wysokość łóżka, aby senior mógł przyjąć wygodną i bezpieczną pozycje. Niezależnie czy będziemy przenosić pacjenta np. z łóżka na wózek czy odwrotnie staramy się podjeżdżać wózkiem jak najbliżej miejsca, na które chcemy lub z którego chcemy podopiecznego przesadzać. Mała odległość pomiędzy miejscami, gdzie będzie następował transfer ułatwi zadanie opiekunowi oraz zwiększy bezpieczeństwo samego pacjenta. Zawsze blokujemy wózek i jeśli jest to możliwe usuwamy podłokietnik od strony, z której przenosimy podopiecznego.
Często osoby starsze lub niepełnosprawne korzystają z wózka inwalidzkiego. Choć nie są one w stanie chodzić, to mogą bez ryzyka zrobienia sobie krzywdy, w tym wypadnięcia podczas przemieszczania, samodzielnie siedzieć. Tu w zależności od stanu zdrowia podopiecznego, rola opiekuna będzie zróżnicowana, czyli większa lub mniejsza, ale należy pamiętać, aby nigdy nie pomagać bardziej niż jest to konieczne. Ma to znaczenie ze względu na ogólną sprawność seniora, bowiem umożliwia jak najdłuższe opóźnianie wchodzenia w kolejne stopnie niepełnosprawności. To dlatego osoba starsza powinna w jak największym stopniu samodzielnie się poruszać, obracać, podnosić, a nawet wstawać, dzięki czemu aktywizuje się (tym samym wzmacnia) mięśnie, a także zapobiega odleżynom.  

Przygotowanie do transferu
Wyjściową pozycją umożliwiającą bezpieczne przesadzenie pacjenta, np. z łóżka na wózek, jest pozycja siedząca. Jeśli mamy do czynienia z podopiecznym względnie samodzielnym, który jest w stanie współpracować i część pracy wykonać sam, należy najpierw polecić mu zsunięcie się na brzeg siedziska, co zapewni lepszą pozycję wyjściową (środek ciężkości przesuwa się bliżej ciała opiekuna). Trzeba mieć jednak świadomość, że dla osób, które mają problem z mięśniami brzucha, ruch ten może być trudny do wykonania, ponieważ aby człowiek mógł podnieść się z pozycji siedzącej, ciało musi być w stanie pochylić się do przodu. W takiej sytuacji seniora trzeba bezwzględnie asekurować. 
Każdą czynność związaną z podnoszeniem pacjenta należy wykonywać powoli, to pozwala na stopniową adaptację organizmu, uniknięcie omdleń związanych z niewydolnością krążenia i gwałtownymi spadkami ciśnienia, a ponadto wpływa na zminimalizowanie stresu.  

Transfer z łóżka na wózek 
Transfer osoby niepełnosprawnej
Kiedy pacjent przyjął już odpowiednią pozycję wyjściową (siedzi na brzegu siedziska z nogami pewnie opuszczonymi na podłogę), należy chwycić go pod pachy i zdecydowanym, odważnym ruchem unieść przesadzając na wózek (pamiętając oczywiście, aby uprzednio zablokować jego koła). Po zakończonym transferze należy pamiętać o pomocy podopiecznemu w zajęciu właściwej pozycji: plecy na całej długości powinny przylegać do oparcia wózka, biodra zostać dosunięte do tyłu siedziska, stopy umieszczone na podnóżkach, a ręce, jeśli mamy do czynienia z osobą z zupełnym niedowładem, ułożone w sposób, który zapobiega ich wypadaniu i wpadaniu w szprychy koła. Nie można zapomnieć, aby podopiecznemu, który na wózku spędza sporą ilość czasu, przynajmniej co godzinę pomagać w zmianie pozycji, co skutecznie zmniejsza ryzyko wystąpienia odleżyn. Można też podłożyć pod plecy poduszkę, przy czym najlepiej, aby była stosunkowo sztywna, co zapobiegnie jej zsuwaniu się.  
Choć opisana wyżej technika jest skuteczna i jest jedną z najpopularniejszych, to niesie ze sobą pewne ryzyko uszkodzenia splotu barkowego. Są również inne, niestety droższe, rozwiązania w postaci specjalnych obrotowych podnóżków lub podnośników, które znacznie ułatwiają pracę opiekunom zmuszonym do częstego powtarzania czynności transferu. 
Przy okazji warto zaznaczyć, że nieprawidłowe wykonanie techniki, jak również brak współpracy pacjenta z opiekunem, może powodować naderwanie torebek stawowych, uszkodzenie stawów, siniaki, zwichnięcia, innego rodzaju urazy. samym wzmacnia) mięśnie, a także zapobiega odleżynom.

Transfer osoby bezwładnej 
W pracy opiekuna trzeba nauczyć się także transferu osoby bezwładnej, a ten stanowi dodatkowy stopień trudności. Jest kilka technik przemieszczania pacjenta bezwładnego, ale najwygodniejsza, a przy tym możliwa do wykonania w pojedynkę, jest opisana poniżej. Tu oczywiście znów musimy pamiętać, aby zawsze pracować na ugiętych kolanach z wyprostowanym kręgosłupem oraz aby przed rozpoczęciem transferu przygotować odpowiednie warunki – bliskie podstawienie i zablokowanie kół wózka. Na całość czynności składa się kilka kroków. Po usadzeniu podopiecznego na brzegu kozetki staramy się na tyle, na ile jest to możliwe, ułożyć jego stopy pomiędzy miejscami, z którego i na które wykonujemy transfer. Unikniemy w ten sposób m.in. zaplątania się nóg podczas przenoszenia. Najpierw należy swoimi stopami objąć stopy, a kolanami objąć kolana podopiecznego i mocno je zablokować, co zapobiegnie poślizgnięciu się, ale też pozwoli wykorzystać siłę własnych nóg do przemieszczania ciała pacjenta. W kolejnym kroku pochylamy seniora do przodu, opieramy jego głowę na swoim biodrze (zewnętrznym do kierunku przenoszenia) i pozwalamy, aby z rozluźnionym kręgosłupem przechylił się swobodnie do przodu. Wtedy obejmujemy go od tyłu, wkładamy swoje ręce pod jego ramiona, chwytamy ręce pacjenta za kości przedramion, przekładamy je na skos, przy czym jeśli istnieje taka możliwość staramy się spowodować, aby on sam splótł ręce tuż przy własnym ciele lub objął nas i splótł ręce na naszych plecach. W następnej kolejności należy wyprostować się, napiąć mięśnie brzucha, koniecznie poinformować seniora, że zaczynamy transfer, lekko odchylić się do tyłu tak, aby pośladki podopiecznego uniosły się do góry i zdecydowanym, pewnym ruchem przenieść w wybrane miejsce. 
Jeśli mamy możliwość, aby transfer wykonały dwie osoby, co wskazane jest na przykład w przypadku osób z porażeniem po urazie rdzenia kręgowego, do wyboru są co najmniej dwie techniki. Jedna z nich, zwana kolankowo-łokciową, to technika, w której opiekunowie stają po bokach osoby przenoszonej, w kolejnym kroku jedną rękę (bliższą) każda z nich wkłada od tyłu pod pachę pacjenta, drugą pod kolano. Pacjent pomaga przyciskając łokcie do tułowia. W tej technice niezbędna jest dobra współpraca i synchronizacja. W drugiej z możliwości jedna osoba staje za plecami pacjenta, ręce wkłada pod jego pachy, a dłońmi chwyta na krzyż przedramiona pacjenta. Druga osoba staje z przodu i chwyta pacjenta pod kolana. Dobór techniki uzależniony jest od ilości miejsca i tego, jaki jest cel przenoszenia.  

Dodatkowe uwagi 
Bardzo często codzienna opieka nad osobami starszymi lub niepełnosprawnymi wymusza potrzebę pomocy także przy sadzaniu pacjenta z pozycji leżącej. Na ile jest to możliwe warto oczywiście podopiecznego zachęcać do prób samodzielnej zmiany pozycji, niemniej jednak najczęściej potrzebna jest przy tych czynnościach pomoc opiekuna. Pierwszym etapem zmiany pozycji z leżącej na siedzącą jest obrócenie podopiecznego na bok. Aby to wykonać należy stanąć na wysokości pasa pacjenta i pomóc mu zgiąć obie nogi. Następnie odsuwamy bliższą nam rękę pacjenta od jego tułowia, drugą zaś układamy na jego brzuchu. Pamiętając o ergonomii swojej pracy (pozycji na niskich nogach i prostym kręgosłupie) chwytamy jedną ręką za dalszy bark, drugą za dalsze udo pacjenta i pewnym ruchem przewracamy go na bok. Następnie zsuwamy jego nogi, podkładamy swoją rękę pod bark pacjenta, na którym leży i przenosząc swój ciężar ciała w kierunku jego stóp sadzamy.   
Pomoc opiekuna bardzo potrzebna jest także w przypadku pionizacji osoby niepełnosprawnej, co znacznie ułatwia dbanie o higienę, w tym korzystanie z łazienki i toalety. Tu również zakres pomocy powinien zależeć od fizycznych możliwości seniora. Zawsze jednak, nawet w przypadku dużej niepełnosprawności, należy dbać o jego psychikę i zapewniać poczucie komfortu oraz intymności. Aby pomóc w czynnościach fizjologiczno-higienicznych w ubikacji dobrze jest umieścić przystosowany do korzystania z toalety specjalny wózek sanitarny, w kabinie prysznicowej łazienki zamontować krzesełko kąpielowe lub zabudować wannę przystosowaną do osób niepełnosprawnych. Ponadto wszelkiego rodzaju uchwyty i poręcze znacznie ułatwiają podopiecznemu wykonywanie różnego typu czynności związanych z korzystaniem z pomieszczeń sanitarnych, z kolei opiekuna przynajmniej częściowo odciążają podczas transferu. Koniecznie trzeba pamiętać, aby zachować szczególną ostrożność i albo seniora asekurować, albo przynajmniej znajdować się w pobliżu. Wszelkie czynności należy wykonywać przodem do niego, jednym zdecydowanym ruchem, zawsze pamiętając o ugiętych kolanach. 
(konsultacja medyczna: dr Jarosław Pokaczajło, fizjoterapeuta – za pomoc bardzo dziękuję)