Depresja powszechnie uznawana jest za chorobę cywilizacyjną, kojarzona przede wszystkim z obniżeniem nastroju, przygnębieniem czy ogólnym brakiem aktywności. Problem ten dotyka ludzi w różnym wieku, jednak w wieku starczym depresja ma szczególny charakter i jest trudna do zdiagnozowania z uwagi na pojawiające się problemy geriatryczne.

Okoliczności sprzyjające depresji starczej

Seniorom często towarzyszy strach przed własną śmiercią lub odejściem bliskiej osoby, co potęguje obawy, a nawet prowadzi do lęków. Osoby starsze nierzadko też są samotne. Ich dzieci, wnuki, prawnuki zajęci są swoim życiem prywatnym i zawodowym. I nawet jeśli poświęcają czas na spotkania z chorym, to zwykle ten czas nie jest wystarczający wobec potrzeb osoby cierpiącej na depresję. 

Kolejnymi czynnikami sprzyjającymi pojawienie się lub rozwój depresji jest występowanie innych chorób. Przede wszystkim wymienia się: cukrzycę, problemy z tarczycą, chorobę Parkinsona, udar, nowotwory, choroby serca i nadciśnienie. Nie bez znaczenia jest też fizyczna niepełnosprawność. Ograniczona sprawność potęguje myśli chorego o jego bezużyteczności.

Innymi czynnikami są błędy w sposobie odżywania – odwodnienie, brak pożądanych składników pokarmowych w diecie. Niektóre leki także mogą nasilać stany depresyjne.

Objawy depresji u osób starszych

Objawy związane z ogólną utratą zdrowia i sprawności uznawane są za naturalną konsekwencję starzenia się. W związku z tym często są bagatelizowane. Wszyscy przekonani o nieuchronności procesu pogarszającego się zdrowia psychicznego, nie podejmują żadnych działań, uważając etap ten za naturalną kolej rzeczy. 

Jednym z objawów depresji jest obojętność oraz drażliwość, a nawet irytacja, niekiedy także zmniejszona bądź całkowita utrata zdolności do przeżywania pozytywnych uczuć (satysfakcji, radości), szczególnie wobec przedmiotów czy sytuacji, które wcześniej wywoływały szczęście. Stany depresyjne objawiają się także niechęcią oraz biernością wobec wykonywania prostych czynności.

Obniżony nastrój seniora rzutuje na postrzeganie przez niego siebie samego oraz rzeczywistości, która go otacza. Często złemu samopoczuciu towarzyszą lęki. Objawiające się niepokojem, spowolnieniem psychoruchowym (wolne poruszanie się, cicha mowa).

Niejednokrotnie depresja wiąże się z zaburzeniami snu. Owe zaburzenia mają różną postać. Mogą to być problemy z zaśnięciem, koszmary nocne, wybudzanie się i trudności z ponownym zaśnięciem, sypianie w ciągu dnia. Osobom, którym dokucza depresja często towarzyszy chroniczne zmęczenie.

Sposób odżywania nie pozostaje obojętny wobec stanów depresyjnych. Osobom przygnębionym towarzyszy obniżone łaknienie, które z kolei prowadzi do utraty wagi. Chorzy zmuszają się do jedzenia bądź robią to automatycznie.

Osoby starsze często skarżą się na dokuczające im problemy o charakterze somatycznym (zmęczenie, duszności, bóle pleców, kończyn, w klatce piersiowej). Trudno jednoznacznie ocenić w wyniku czego owe dolegliwości powstały. Mogą być następstwem samej depresji, ale mogą też wynikać z chorób towarzyszących, a zły stan psychiczny jedynie je potęguje.

Sposób postępowania w sytuacji wystąpienia depresji starczej

Co robić, kiedy podejrzewasz u swojego podopiecznego depresję:

• Udaj się z nim do lekarza. Nie jest to zadanie proste, często musi zostać poprzedzone licznymi rozmowami i przekonaniami do odbycia wizyty u specjalisty.
• Bezwzględnie wystrzegaj się rad: „weź się w garść” itp.
• Nigdy nie składaj obietnic, jeśli wiesz, że nie będziesz w stanie ich dotrzymać.
• Rozmawiaj, zadawaj dużo pytań (nigdy też nie nalegaj na udzielenie odpowiedzi), stwórz choremu przestrzeń do wypowiedzenia się.
• Aktywnie słuchaj, wykazuj zainteresowanie treściami, które wypowiada podopieczny.
• Zapytaj otwarcie o oczekiwania wobec ciebie.
• Angażuj podopiecznego w różne aktywności, od rozrywek po różne czynności domowe, np. pomoc podczas przygotowania posiłku.
• Informuj o planie dnia. To powoduje, że myśli chorego nie koncentrują się na rozpamiętywaniu porażek, lecz na czynnościach, które zostały zaplanowane.
• Kontroluj ilość przyjmowanych posiłków (5 – 6 niewielkich porcji) oraz płynów przez podopiecznego. Spożywajcie wspólnie pokarmy.
• Dbaj o wygląd i higienę chorego, gdyż w stanie silnej depresji chory nie odczuwa konieczności wykonywania podstawowych czynności.
• Zapewnij podopiecznemu właściwe warunki do snu i wypoczynku (wietrzenie pomieszczeń, spacer, spokojna rozmowa, muzyka, książka).

Starość jest niezwykle trudnym etapem życia, jednak troska o starszych z rodziny czy otoczenia, pozwala skutecznie zwalczyć depresję starczą.