Choroba Parkinsona to postępująca, zwyrodnieniowa choroba ośrodkowego układu nerwowego. Większości z nas kojarzy się ona głównie z wiekiem starczym oraz drżeniem rąk (stąd jej alternatywna nazwa – drżączka poraźna). Należy bowiem wiedzieć, że drżenie rąk (i nie tylko rąk) dotyka zaledwie 1/3 chorych. Średni wiek osób dotkniętych parkinsonem to 58 lat, a u osób powyżej 60. roku życia częstość występowania oceniana jest na 1,6%.
Jakie są objawy choroby Parkinsona?
Objawy parkinsona często są dyskretne. Przypisywane są powszechnie zaawansowanemu wiekowi czy zmianom reumatycznym, przez co mogą być bagatelizowane. Do tych najważniejszych zaliczamy m.in. wspomniane wyżej drżenie. Wbrew powszechnej opinii nie dotyczy ono tylko rąk, ale również warg, żuchwy czy głowy, a więc górnych części ciała. Fachowa nazwa tego zjawiska to drżenie spoczynkowe, ponieważ w zdecydowanej większości przypadków występuje ono podczas siedzenia czy leżenia. Kiedy chory porusza się, drżenie słabnie lub nawet całkowicie znika. Podobnie jest w przypadku emocji i stresu, kiedy to objawy choroby dają o sobie znać mocniej.
Kolejnym z typowych objawów jest zubożenie ruchów oraz ich spowolnienie. Chorzy mają większy niż zazwyczaj problem z codziennymi czynnościami. Zajmują one więcej czasu, sprawiają trudności, jakich nie sprawiały wcześniej. Osoby z parkinsonem często upuszczają przedmioty, mają kłopoty z precyzyjnymi czynnościami manualnymi czy nawet z wstawaniem z krzesła lub łóżka. Chód szurający, drobnymi kroczkami – również stanowi jeden z głównych elementów choroby i powinien być dla nas sygnałem alarmowym.
U chorych występują ponadto zaburzenia równowagi, takie jak tendencja do padania do przodu lub do tyłu, potykanie się, czego skutkiem nierzadko są niebezpieczne upadki. W tej kategorii znajduje się również tzw. zamarzanie. Polega ono na nagłej blokadzie podczas chodzenia. Chory nie potrafi oderwać stopy od podłoża, co kończy się utrata równowagi i, niejednokrotnie, upadkiem.
Do typowych objawów należą dodatkowo: twarz maskowata – niemożność wyrażania zdziwienia czy zadowolenia, spowodowana sztywnością mięśniową; rzadkie mruganie, trudności w połykaniu (dość rzadko), niewyraźna mowa (w zaawansowanym stadium) oraz objawy wegetatywne – ślinotok, łojotok czy napadowe pocenie się.
Czy parkinson to wyłącznie ograniczenia fizyczne?
Absolutnie nie. Jednymi z „niedocenianych” objawów choroby Parkinsona są zaburzenia umysłowe oraz depresja. Chorzy mogą mieć spowolnione procesy myślowe, trudniej jest im się skoncentrować, pogorszeniu ulega orientacja przestrzenna. Jeśli chodzi o depresję, wyróżniamy dwie przyczyny jej występowania u cierpiących na parkinsona: pierwsza – neurologiczna, druga – związana ze świadomością chorego dotyczącą własnych ograniczeń.
Czy parkinsona da się wyleczyć?
Niestety nie. Nie ma leku na tę chorobę, co nie znaczy, że nie da się z nią walczyć. Parkinson rozwija się wolno. Bardzo ważne, oprócz wczesnego rozpoznania, jest więc szybkie zabranie się za spowolnienie rozwoju schorzenia i próba zapewnienia sprawności chorym przez jak najdłuższy czas. Zaniechanie tego kończy się inwalidztwem, które doprowadzić może do śmierci.
Jak zatem złagodzić skutki choroby?
Farmakoterapia to przede wszystkim L-DOPA, która pomaga uzupełnić niedobór dopaminy. L-DOPA jest jednak skuteczna zazwyczaj przez kilka pierwszych lat. Później dawki leku muszą być zwiększane, co prowadzi do wielu niepożądanych skutków ubocznych. Istnieje jeszcze kilka innych leków, których zadaniem zazwyczaj jest próba doprowadzenia do mózgu dopaminy. Możliwe jest również leczenie chirurgiczne, które polega na przeszczepieniu komórek zdolnych do produkcji dopaminy lub wszczepienie elektrostymulatora.
Niezwykle istotną kwestią jest dieta. Chorzy nierzadko tracą na wadze, należy zatem zadbać o odpowiednią kaloryczność posiłków. Pokarmy o płynnej lub półpłynnej konsystencji ułatwią przeżuwanie i przełykanie. Zaleca się, aby w menu chorego znalazły się zupy-kremy, przeciery warzywne i owocowe, twarożki, ciemne pieczywo, jaja, ryż, kasza i makaron. Czym więcej węglowodanów, tym lepiej, gdyż zapotrzebowanie na energię u osób starszych jest zwiększone. Istotne jest też zadbanie o odpowiednie dawki witaminy C, wapnia i magnezu, a u osób leczonych farmakologicznie szczególnej kontroli powinna być poddana ilość spożywanego białka (nie więcej niż 0,8 g/kg masy ciała).
Oprócz leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego fundamentalna jest rehabilitacja ruchowa, która powinna zawierać: spacery, masaże, muzykoterapię, fizykoterapię, terapię mowy, pływanie lecznicze, gimnastykę leczniczą. Coraz bardziej popularny ostatnio nordic walking (chodzenie z kijkami długim, dynamicznym krokiem) również stał się jednym z elementów zapobiegania rozwojowi parkinsona.
W dalszym stadium ważne jest utrzymanie wyprostowanej postawy (np. leżenie płasko na plecach i brzuchu po 30 minut dziennie). Dobrym pomysłem jest ćwiczenie wstawania z krzesła czy chodzenie po schodach oraz ćwiczenia rozciągające. Istotne jest też zadbanie o sprawność manualną, co możemy osiągnąć przez: precyzyjne pisanie od linii do linii, zapinanie i rozpinanie guzików, ściskanie gumowej piłeczki. Każda czynność wymagająca precyzji, z jak najczęstszym użyciem rąk i dłoni będzie pozytywnie wpływała na stan chorego.
Aby zapobiec problemom z utrzymaniem równowagi, warto zastosować ćwiczenia pomagające uniknąć upadków. Można użyć do tego specjalistycznych przyrządów, takich jak np. podesty równoważne czy małe trampoliny; można poradzić sobie także przy użyciu łóżka: osoba chora siada tak, aby nogi nie dotykały podłogi, wysuwa obie ręce w bok i stara się sięgnąć jak najdalej, naprzemiennie w lewą i prawą stronę. Ćwiczeń, spośród których możemy wybierać, jest w tym przypadku całe mnóstwo.
W najbardziej zaawansowanych etapach choroby niezbędna będzie asekuracja opiekunów oraz zaopatrzenie chorego w balkonik lub wózek do nauki chodzenia. Warto zadbać też o unikanie zbyt długiego leżenia, którego następstwem mogą być odleżyny i choroby układu oddechowego. Częste zmiany pozycji i ćwiczenia oddechowe są zatem więcej niż wskazane.
