Apetyt powszechnie uznaje się za oznakę zdrowia, stąd jego brak nie powinien być bagatelizowany. Półki apteczne uginają się od leków i suplementów wspomagających apetyt, szczególnie u osób starszych. Nie bez przyczyny – problem jest dość poważny. Właściwa i odpowiednio zbilansowana dieta stanowi źródło witamin oraz minerałów, te z kolei decydują o funkcjonowaniu organizmu. Niedobory bądź zaniedbania w tym zakresie rzutują także na inne sfery życia seniora, od siły i sprawności fizycznej po jego nastrój i kondycję psychiczną.
Apetyt a starość – związki i zależności
Brak apetytu u osób starszych jest konsekwencją zachodzących procesów starzenia się. Dzieje się tak za sprawą zmian fizjologicznych w układzie pokarmowym oraz nerwowym. Następstwem zmian zachodzących w pierwszym z wymienionych – w układzie pokarmowym – są m.in.: zaparcia, mniejsze wydzielanie enzymów oraz hormonów odpowiedzialnych za łaknienie, a także spowolniony metabolizm. Układ nerwowy oraz procesy zachodzące w mózgu odpowiadają za odczuwanie głodu. Starzenie się podwzgórza mózgu powoduje, że ośrodki odpowiedzialne za odczuwanie głodu i sytości nie funkcjonują należycie. Stąd osoba starsza zapomina nie tylko o sposobach przyrządzenia danej potrawy, ale też o konieczności spożycia posiłku. Ta świadomość własnych ograniczeń z kolei prowadzi do obniżonego nastroju, który także może potęgować brak apetytu. W ten sposób spirala się nakręca. Często brak apetytu spowodowany jest wstydem związanym z drżeniem rąk, niekompletnym uzębieniem, problemami z połykaniem. Apetyt może być też hamowany przez leki, które przyjmuje chory.
Ale to nie jedyne powody, dla których osoba starsza niechętnie spożywa posiłki. Ważną grupą przyczyn są także czynniki psychiczne. Obniżony nastrój, osamotnienie, depresja nie wpływają pozytywnie na apetyt seniora.
Od braku apetytu do niedożywienia
Początkowe zaburzenia w zakresie łaknienia i odczuwania braku apetytu nie oznaczają jeszcze niedożywienia, jednakże są pierwszym krokiem w jego kierunku. Znaczące ograniczenia w zakresie spożywania substancji budulcowych w perspektywie czasu prowadzą do wyniszczenia organizmu. Objawia się to: osłabieniem odporności, mniejszą wytrzymałością kości, osłabieniem mięśni, a także licznymi chorobami na tle nerwowym (m.in. demencja, Alzheimer, schizofrenia). W przypadku niedożywienia konieczne jest podawanie między posiłkami substancji wielowitaminowych oraz białkowo-kalorycznych. W zależności od stadium niedożywienia konieczna może okazać się hospitalizacja, a nawet żywienie pozajelitowe.
Brak apetytu – walka z problemem
Kluczową rolę stanowi niedopuszczenie, aby osoba starsza przestała jeść. Porada wydaje się banalna, jednakże w praktyce okazuje się nie lada wyzwaniem. Nie można zmuszać chorego, ponieważ presja mogłaby stać się dodatkowym źródłem stresu. Istotne jest ciągłe dostarczanie pożywienia, stąd korzystniej jest jadać mniejsze porcje, a często co 2 – 3 godziny. Posiłki powinny być dopasowane do upodobań i potrzeb seniora. Sporo mówi się o wysoko kalorycznych daniach, ale te też powinny uwzględniać stan i zdrowie jednostki. Zaleca się, aby pokarmy wzbogacać o przyprawy, m.in. paprykę, kolendrę, bazylię, chrzan, gdyż te mają właściwości pobudzające apetyt.
Nie mniej ważne jest dostarczanie odpowiedniej ilości płynów. Zaniedbania w tym zakresie mogą prowadzić do odwodnienia organizmu. Odwodnienie natomiast może sprowadzić na seniora poważne problemy w funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego. Zaleca się, aby do każdego posiłku podawać napój, a z popołudniowej kawy bądź herbaty uczynić rytuał.
Nie bez znaczenia pozostają też okoliczności konsumowania dań. Okazuje się, że miła, spokojna atmosfera, obecność bliskich przy jednym stole wpływają na poprawę apetytu. Spacer czy inne aktywności ruchowe na świeżym powietrzu także sprzyjają większemu apetytowi.
Innym sposobem wspomagającym apetyt i trawienie u seniorów jest właściwa suplementacja. Jednak ta nie powinna być rozpoczynana bez uprzedniej konsultacji ze specjalistą.
Powyżej zaprezentowano tylko ogólne zalecenia, które mogą stać się przydatne w zwiększeniu apatytu seniora. Żywienie osób starszych wymaga indywidualnego podejścia. Trudno w tym zakresie generalizować i podawać wszystko za pewniki z prostego powodu. Osoby po 65. roku życia zmagają się z licznymi dolegliwościami, podejmują różnorodne formy leczenia, w tym przyjmują wiele preparatów farmakologicznych. Wszystko to może nie być obojętne wobec apetytu. Z uwagi na rangę problemu konieczne jest profesjonalne podejście do tematu żywienia, stąd zaleca się wizytę u specjalisty. Konsultacja to błaha czynność – mogłoby się wydawać, ale korzyści z jej odbycia znaczące, gdyż mogą wydłużyć i poprawić jakość życia starszych osób.
