Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to zespół chorobowy charakteryzujący się postępującym i niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Ograniczenie to wynika z choroby małych dróg oddechowych i zniszczenia miąższu płucnego, co występuje z różnym nasileniem, przy czym najczęściej związane jest ze stanem zapalnym układu oddechowego, będącym wynikiem działania szkodliwych płynów i substancji, z jakimi chory ma do czynienia w ciągu swojego życia. 

Przyczyny i charakterystyka

Najczęstszą przyczyną choroby jest narażanie organizmu na działanie dymu tytoniowego, czyli z reguły palenie papierosów, ale do czynników ryzyka zaliczamy także zanieczyszczenie powietrza, w tym znajdujące się w nim substancje drażniące, pracę w szkodliwych warunkach (pył, substancje drażniące, opary), czynniki genetyczne (niewielki wpływ, ok. 1%), jak również inne, na przykład zaburzenia rozwoju płuc w okresie płodowym oraz ich wzrostu po urodzeniu i w dzieciństwie, stres oksydacyjny, częste infekcje bakteryjne, wirusowe w wieku dziecięcym, niski status społeczno-ekonomiczny. Pojawiają się także doniesienia, że w rozwoju POChP znaczenie może mieć składnik autoimmunologiczny oraz że na chorobotwórcze działanie dymu tytoniowego bardziej od mężczyzn podatne są kobiety. Prowadzone są również badania, z których wstępnie wynika, że znaczenie może mieć niedostateczne odżywienie organizmu. 

POChP jest schorzeniem, które obejmuje dwie inne choroby – przewlekłe zapalenie płuc i rozedmę płuc. Mogą one oddzielnie lub wspólnie prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia osoby nią dotkniętej. Choroba wywołuje trwałe upośledzenie drożności oskrzeli, które ma charakter postępujący i zwykle jest nieodwracalne. Jest chorobą wysoce śmiertelną, w zaawansowanym stadium nieuleczalną, a leczenie ma charakter objawowy, przy czym wszystkie działania mają na celu spowolnienie procesu chorobowego oraz poprawę komfortu życia pacjenta. Rokowanie zależy od jego dyscypliny oraz stopnia zaawansowania choroby, jednak zawsze pozostają trwałe ślady w obrębie dróg oddechowych i oskrzeli. Przy POChP możliwe jest pojawienie się dodatkowych następstw. W zaawansowanym stadium są to nadciśnienie płucne i niewydolność prawej komory serca, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, depresja, zaburzenia lękowe. Badaniami pozwalającymi na rozpoznanie jest spirometria, gazometria, pulsoksymetria oraz RTG płuc. 

Objawy POChP

Objawy choroby są dosyć charakterystyczne, a mimo to często bywają mylone z innymi dolegliwościami. Do najbardziej rozpoznawalnych zaliczyć można tzw. zadyszkę i poranny kaszel, co jednak stosunkowo łatwo i często zostaje zbagatelizowane, tym bardziej, że POChP zwykle przez wiele lat nie daje żadnych wyraźnych objawów, zwłaszcza podczas spokojnego oddechu. Z kolei po wysiłku najczęściej zrzuca się je na słabą kondycję organizmu. W późniejszym stadium chorobie towarzyszą objawy właściwe dla przewlekłego zapalenia oskrzeli, czyli kaszel z odksztuszaniem wydzieliny, bóle mięśni, gorączka oraz zmiany w oskrzelach (świsty, furczenia, duszność) lub też objawy zaawansowanej rozedmy płuc, przy której podczas badania zauważa się tak zwane wdechowe ustawienie klatki piersiowej, zmniejszenie ruchomości oddechowej przepony, zauważa się ściszony szmer pęcherzykowy oraz wydłużony czas wdechu. Do innych symptomów zaliczymy używanie dodatkowych mięśni oddechowych, zaciąganie podczas wdechu międzyżebrzy, wdech przez zaciśnięte usta, spadek masy ciała, przy czym należy pamiętać, że ten ostatni objaw znacznie pogarsza rokowania pacjenta. 

Leczenie 

Niestety dotąd nie opracowano leku pozwalającego na skuteczne zahamowanie choroby, dlatego też najczęściej stosuje się leczenie objawowe. Przede wszystkim trzeba zmienić tryb życia, w tym bezwzględnie zaprzestać palenia tytoniu. Oprócz tego wprowadza się farmakoterapię i tlen, co również poprawia komfort życia chorego. W sposób doraźny lub na stałe stosuje się środki rozszerzające oskrzela, ich aplikacja odbywa się poprzez inhalację, której wykonywania w sposób właściwy pacjent musi się nauczyć. Wpływ na farmakoterapię (jej rodzaj i skuteczność) ma występowanie, lub ich brak, chorób współistniejących. Jeśli istnieje podejrzenie infekcji bakteryjnej, o czym świadczy zwiększająca się ilość wydzieliny z dróg oddechowych lub wydzielina jest ropna, stosuje się antybiotykoterapię. Czasem jednak zachodzi konieczność interwencji chirurgicznej i rehabilitacji. Decydując o operacji lekarz może wziąć pod uwagę trzy metody leczenia, to jest wycięcie pęcherzyków rozedmowych, zmniejszenie objętości płuc lub przeszczep płuc. Ta ostatnia metoda jest najbardziej radykalna, a mimo to wydaje się, że nie przedłuża życia, a jedynie poprawia jego jakość oraz czynność płuc. 

Rehabilitacja zalecana jest na każdym etapie i w każdym stadium zaawansowania POChP, konieczna jest natomiast w sytuacjach, gdy pomimo leczenia stale obecne są duszności. Zalecane są ćwiczenia oddechowe, jak również fizyczne, ogólnie poprawiające kondycję i wydolność organizmu. Ważne jest także wdrożenie odpowiedniej diety, bowiem utrata masy ciała, w tym przede wszystkim zanik mięśni, znacząco pogarsza rokowania. 

Postępowanie chorego na POChP

Istnieje kilka zasad, których należy bezwzględnie przestrzegać, aby zatrzymać lub przynajmniej spowolnić postęp POChP. Oprócz wspomnianego wcześniej rzucenia palenia, należy unikać przebywania w towarzystwie osób palących. Konieczne jest regularne zażywanie przepisanych leków, zwłaszcza wziewnych, oraz pilnowanie terminów zaleconych wizyt kontrolnych. W miarę możliwości trzeba unikać zanieczyszczonego powietrza, na przykład pyłu węglowego, spalin, dymu kominowego, innych substancji toksycznych i drażniących, chronić się przed zakażeniami dróg oddechowych, w tym w sezonie unikać dużych skupisk ludzi, dbać o odporność, fizyczną kondycję organizmu oraz prawidłowo się odżywiać. Dieta powinna być bogata w pokarmy zawierające białko i wapń (z pominięciem nabiału, który zwiększa wydzielanie śluzu), potas, witaminę C, za to należy wykluczyć sól i produkty wzdymające. Ważne jest również dostarczanie sporej ilości płynów. 

Jeśli badania wykażą, że choruje się na POChP, ale nie jest to jeszcze stadium zaawansowane, to rzucenie palenia, dbałość o organizm (właściwa dieta, ruch) oraz stosowanie leków rozkurczających oskrzela zwykle wystarczają, by powstrzymać jej rozwój. Jeśli jednak obturacja jest już nieodwracalna (choroba zaawansowana), szansa na powrót do pełnego zdrowia jest bardzo znikoma, można za to przedłużyć sobie życie oraz poprawić jego jakość.