Opieka nad osobą starszą wymaga dobrej organizacji życia domu. Oczywiście w dużej mierze zależy ona od stanu zdrowia i sprawności podopiecznego, w tym od jego kondycji fizycznej i psychicznej. Jeśli jednak senior szczęśliwie cieszy się względnym zdrowiem, samodzielnie się porusza, nie dotknęły go choroby wieku podeszłego typu demencja czy choroba Alzheimera, to opieka może w zasadzie ograniczać się do pomocy w codziennych czynnościach, dbałości o jego ciało, dom, właściwy sposób odżywiania się, stan psychiczny oraz - co jest bardzo ważne – do profilaktyki, w tym regularnych kontroli lekarskich.
Codzienne czynności, takie jak jedzenie, ubieranie się, dbałość o higienę, mogą osobie starszej, nawet ogólnie samodzielnej, sprawiać pewne trudności, dlatego czasem niezbędna jest pomoc drugiej osoby. Warto jednak pamiętać, żeby podopiecznego, jeśli jest w stanie poradzić sobie sam, nigdy nie wyręczać. Jest to istotne nie tylko ze względu na możliwie jak najdłuższe zachowanie jego sprawności fizycznej, ale także poprawia myślenie o sobie i podnosi poczucie własnej wartości. Ponadto niektóre czynności, zwłaszcza bardziej intymne, pomimo że wykonywane są przez bliskich, mogą powodować skrępowanie. Równocześnie pamiętajmy, aby seniora nigdy nie poganiać ani nie strofować, nawet jeśli dana czynność będzie zajmować sporo czasu – to zniechęca i ostatecznie wywołuje coraz rzadsze podejmowanie kolejnych prób.
Kwestią kluczową w opiece nad starszą osobą jest oczywiście troskliwe zadbanie o stan jej zdrowia. Jeśli podopieczny nie wymaga stałej opieki pielęgniarskiej, to na co dzień w zasadzie wystarczy pamiętać o dobrym, racjonalnym odżywianiu, braniu leków o właściwych porach, regularnym kontrolowaniu ciśnienia krwi i podstawowych parametrów. Warto sporządzić sobie dzienniczek, a w nim skrupulatnie wpisywać wyniki pomiarów, pory podania farmaceutyków, innego typu sygnały, które podczas wizyty u lekarza mogą okazać się istotne - wtedy będziemy mieć pewność, że nic nie zostało zaniedbane. Ponadto musimy pamiętać o okresowych badaniach i kontrolach lekarskich oraz stosować się do ewentualnych zaleceń medycznych – pozwoli to na opóźnienie rozwoju chorób wieku podeszłego.
Bardzo ważna jest regularna, aczkolwiek dyskretna, obserwacja podopiecznego. Jeśli zauważymy jakiekolwiek niepokojące sygnały, to dopytajmy czy coś mu nie dolega i nawet jeśli sam pewne symptomy wyraźnie bagatelizuje, a nas coś jednak poważniej zaniepokoi – reagujmy, najlepiej konsultując się z lekarzem. Niestety wraz z wiekiem ludzki organizm jest coraz słabszy i coraz mniej wydolny, dlatego to co u silnego, dorosłego człowieka nie stanowi niebezpieczeństwa, u starszej osoby może być już poważnym zagrożeniem. Jeśli senior ma problemy ze słuchem, zawsze mówmy do niego głośno i wyraźnie, sprawdzając czy komunikaty, które wysyłamy, są właściwie odbierane. W każdym razie na pewno lepiej dmuchać na zimne niż cokolwiek w tym względzie zaniedbać. Oczywiście zawsze warto mieć pod ręką wszystkie ważniejsze numery telefonów, w tym na pogotowie, do opiekującej się pacjentem przychodni, a także do lekarza rodzinnego, u którego można umówić wizytę domową.
Nie wolno nam zapominać o dbałości o kondycję psychiczną i sprawność umysłową. To drugie jest szczególnie ważne w przypadku osób, u których pojawiają się pierwsze oznaki demencji czy choroby Alzheimera. Wszelkiego typu ćwiczenia i gry umysłowe, takie jak warcaby, chińczyk czy choćby rozwiązywanie krzyżówek, nie tylko stanowią rozrywkę, ale także wspomagają umysł. Podobnie jest z sięganiem do wspomnień, które zmuszają seniora do myślenia i uruchamiania pamięci długotrwałej, dlatego warto jak najczęściej inicjować rozmowy, które zachęcają do przypominania sobie zdarzeń z minionych lat, opowiadania przeczytanych książek, obejrzanych filmów lub innego typu intelektualnego wysiłku. Dbajmy też o drobne przyjemności - kupmy jakiś niewielki upominek, zabierzmy podopiecznego w nowe, ciekawe miejsce, zaprośmy znajomych, w towarzystwie których czuje się komfortowo, wyraźnie ożywia oraz rozwesela. Można także pokusić się o spotkania, jakie organizowane są na zewnątrz, na przykład w klubach seniora czy innych temu podobnych. Zresztą w ogóle wszelkie kontakty międzyludzkie są niezwykle istotne dla zachowania dobrej kondycji emocjonalnej, z kolei poczucie wyizolowania sprzyja stanom depresyjnym.
W tym miejscu dochodzimy do aktywności fizycznej. To naprawdę nie musi być nic forsującego, bo wszelkiego typu ćwiczenia gimnastyczne, oczywiście właściwie dobrane i wykonywane prawidłowo, poprawiają sprawność i wydolność organizmu. Jeśli forma na to pozwala, to można seniora zachęcać do korzystania z coraz popularniejszych siłowni na świeżym powietrzu, a nawet relaksacyjnego jeżdżenia na rowerze, choćby w domowym zaciszu, czyli na sprzęcie stacjonarnym. Niestety w starszym wieku sprawność bywa na tyle ograniczona, że nie zawsze wchodzi to w grę, wtedy warto jak najwięcej spacerować, głęboko przy tym oddychając.
W myśl zasady, że nasze zdrowie zaczyna się w brzuchu, bardzo duży nacisk należy położyć na właściwie zbilansowaną, a przy tym nieobciążającą układu pokarmowego dietę. Warto zadbać, aby senior jadł ok. 4-5 małych posiłków w ciągu dnia – to nie tylko jest dobre dla żołądka, ale też pozwoli uniknąć nagłych wahań poziomu cukru we krwi. Dieta powinna być urozmaicona, bogata w witaminy i minerały, co z kolei pozwoli zapobiegać ich niedoborom. W razie konieczności można też dodatkowo wesprzeć się suplementami, najlepiej typu „senior”, czyli dostosowanymi do omawianego przedziału wiekowego. Pamiętajmy bowiem, że wraz z wiekiem potrzeby organizmu ulegają zmianie. Dobrze jest zadbać, aby posiłki były ładnie podane, smaczne, kolorowe, takie, które senior po prostu lubi, zwłaszcza jeśli ma zaburzone łaknienie, co w tym wieku zdarza się nader często. Sam posiłek powinien być spożywany w miłym otoczeniu, bez pośpiechu, w przyjemnej atmosferze. Co prawda nie wolno nam naciskać i zmuszać do jedzenia, ale też nie należy pozwalać za omijanie posiłków, przede wszystkim wtedy, gdy sytuacja „lubi” powtarzać się częściej.
Eksploatowany latami układ pokarmowy może sobie nie radzić z ciężkostrawnymi, wywołującymi wzdęcia pokarmami, dlatego wybierajmy posiłki lekkie, za to obfitujące w warzywa, które mogą być gotowane na parze. Mięso, najlepiej białe (czerwone zakwasza organizm), także lepiej gotować niż smażyć. Warto sięgać po wartościowe ryby – wędzone, pieczone w folii, przygotowywane na parze. Tłuszcze zwierzęce dobrze jest ograniczyć na rzecz roślinnych, zwłaszcza oliwy z oliwek, oleju rzepakowego czy – jeśli ktoś lubi – kokosowego.
Czasem dosyć poważny problem stanowią braki w uzębieniu – nie tylko utrudniają żucie i rozdrabnianie pokarmów, co z kolei zaburza trawienie, ale też w efekcie przyczyniają się do unikania posiłków. Seniorzy jedzą wtedy mało świeżych owoców, warzyw, pieczywa pełnoziarnistego, innych twardszych, a wartościowych produktów. W takiej sytuacji pokarmy dobrze jest rozdrabniać lub przygotowywać w łatwiej do zjedzenia formie, na przykład w postaci zup-kremów czy drobno krojonych sałatek.
Pamiętajmy mimo wszystko, że jedzenie jest przyjemnością, dlatego jeśli senior nie narzeka na poważniejsze dolegliwości ze strony układu pokarmowego, to nie odmawiajmy mu jej zbyt radykalnie, od czasu do czasu pozwalając nawet na niewielkie kulinarne grzeszki. Z drugiej strony, jeśli zauważymy pogarszający się apetyt, można sięgnąć po właściwie dobrane, najlepiej w porozumieniu z lekarzem lub farmaceutą, preparaty, które go na powrót pobudzą.
Opiekując się osobą starszą wiele sytuacji należy przewidywać, dlatego warto zadbać o bezpieczeństwo w domu, bo wbrew pozorom czyha tu całkiem sporo zagrożeń. Przede wszystkim powinno się zwracać uwagę na to co i gdzie się znajduje, usunąć wszelkie przedmioty, w tym podwijające się dywany, które mogłyby spowodować potknięcie się i upadek. Zabezpieczone powinny zostać ostre kanty mebli, wystające klamki najlepiej jest zamienić na bardziej bezpieczne, okrągłe gałki. W łazience dobrze jest rozłożyć maty antypoślizgowe, zamontować uchwyty ułatwiające korzystanie z toalety i prysznica czy wanny. Koniecznie zadbajmy, żeby senior miał stały dostęp do telefonu - aby w razie konieczności mógł szybko skontaktować się z właściwą osobą, zwłaszcza jeśli zdarza się, że zostaje w domu sam. Zwróćmy przy tym uwagę, że aparat powinien być prosty w obsłudze i posiadać duży, czytelny wyświetlacz.
W domu cieszmy się z samodzielności seniora, ale stosujmy tak zwaną zasadę ograniczonego zaufania. Co to znaczy? Nawet jeśli wydaje nam się, że nic nieprzewidzianego nie powinno się zdarzyć, to jednak dmuchajmy na zimne, w tym zabezpieczając urządzenia domowe w taki sposób, aby nieuważne z nich korzystanie, nie powodowało zagrożenia. Piecyk gazowy zamieńmy na bezpłomieniowy, w kuchence warto zainstalować czujniki odcinające dopływ gazu, wybierzmy żelazko zaopatrzone w funkcję strażaka, jeśli taki posiadamy, to nie pozwalajmy na manipulowanie przy systemie grzewczym domu, zwłaszcza jeśli mowa o piecu węglowym lub gazowym. Senior w swoim mieszkaniu musi być jak najbardziej bezpieczny, tym bardziej, że wynikające z podeszłego wieku ograniczenia nie zawsze pozwolą mu na szybkie, stosowne do zagrożenia reakcje.
Każdy kolejny rok życia podopiecznego, to potrzeba poświęcania mu ze strony opiekuna coraz większej ilości czasu i uwagi. Niemniej dobra organizacja pracy i zaangażowanie w codzienną dbałość o zdrowie oraz samopoczucie zwraca się podwójnie – nie tylko czerpiemy z tego satysfakcję, ale też mamy w domu znacznie szczęśliwszą i sprawniejszą bliską nam osobę. Oczywiście, że nie zawsze jest łatwo, ale jeśli robimy to w poczuciu czynienia bezinteresownego dobra, a nawet misji spłacania długu, który kiedyś w dzieciństwie zaciągnęliśmy, to przecież czyjaś miłość, szacunek i wdzięczność warte są każdej ceny.
