Zalecenia żywieniowe w cukrzycy u osób starszych.

Cukrzyca to choroba metaboliczna, charakteryzująca się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi (tzw. hiperglikemią), co spowodowane jest zaburzeniami wydzielania lub działania insuliny. Dotyczy każdej grupy wiekowej, począwszy od noworodków, a skończywszy na osobach starszych. Jak podaje Polskie Towarzystwo Diabetologiczne ok. 30% osób powyżej 65. roku życia zmaga się z tą chorobą. Związane jest to z postępującymi procesami starzenia, które wywołują zmiany w gospodarce węglowodanowej organizmu. Wraz z wiekiem dochodzi również do zmniejszenia się tkanki mięśniowej i przyrostu tkanki tłuszczowej. Do głównych przyczyn cukrzycy u seniorów zalicza się zatem otyłość oraz wiążącą się z nią insulinooporność, czyli obniżoną wrażliwość tkanek organizmu na insulinę. Skłonność do cukrzycy w starszym wieku to również efekt przyjmowania leków, współwystępowania wielu chorób przewlekłych, niskiej aktywności fizycznej oraz stresu. Nie bez znaczenia pozostają tutaj również głęboko zakorzenione nieprawidłowe nawyki żywieniowe. 

Obok typowych objawów cukrzycy tj.: spadek masy ciała, wzmożone pragnienie czy osłabienie u osób starszych często występują nietypowe symptomy hiperglikemii tj.: zaburzenia osobowości, złe samopoczucie, problemy z pamięcią, pogorszenie widzenia, bezsenność czy nawracające infekcje układu moczowego. W dużej mierze utrudnia to rozpoznanie choroby i opóźnia rozpoczęcie leczenia. 

Priorytetową kwestią w zwalczaniu cukrzycy u osób starszych jest poprawa jakości życia. Wśród pozostałych celów leczenia wymienia się dążenie do zmniejszenia objawów hiperglikemii, unikanie hipoglikemii oraz skupienie się na leczeniu chorób współistniejących. Cukrzyca jest chorobą dietozależną, dlatego też w działaniach terapeutycznych podstawową rolę odgrywa prawidłowo zbilansowana i indywidualnie dostosowana dieta, połączona z odpowiednią aktywnością fizyczną. Niestety modyfikacja sposobu żywienia seniorów jest bardzo trudna, ze względu na utrwalone nawyki żywieniowe. Dlatego też, nie opracowano specyficznych zaleceń żywieniowych związanych z wiekiem.

Dieta osób chorujących na cukrzycę powinna opierać się na zasadach prawidłowego żywienia, które obowiązują zarówno osoby zdrowe jak i chore. Zaleca się ograniczyć lub całkowicie wyeliminować z żywienia węglowodany łatwoprzyswajalne, w tym cukry dodane, a zwiększyć spożycie węglowodanów złożonych, czyli skrobi i błonnika pokarmowego. Błonnik pokarmowy pełni wiele korzystnych funkcji, między innymi obniża stężenie glukozy i poziom cholesterolu we krwi, a także pomaga utrzymać prawidłową masę ciała. Znajduje się głównie w świeżych owocach i warzywach, roślinach strączkowych, nasionach oraz pełnoziarnistych produktach zbożowych. Jego zawartość w diecie powinna wynosić około 25- 50 g na dobę. Główne źródło węglowodanów w diecie powinny stanowić produkty o niskim indeksie glikemicznym (<55 IG). Indeks glikemiczny to wskaźnik, który informuje o tym, jak gwałtownie po spożyciu danego produktu spożywczego wzrasta poziom glukozy we krwi. Produkty węglowodanowe o niskim indeksie glikemicznym to m.in.: pieczywo pełnoziarniste, ciemne makarony, kasze gryczaną, ryż, surowe warzywa, nasiona roślin strączkowych, jabłka, grejpfruty, mleko i niskotłuszczowe produkty mleczne. 

Udział węglowodanów w diecie powinien stanowić ok. 45 % całkowitego zapotrzebowania energetycznego, tłuszcze powinny stanowić 30-35% wartości energetycznej, a białko ok. 15- 20% energii. Zaleca się maksymalne ograniczenie izomerów trans kwasów tłuszczowych. U osób starszych niecierpiących na choroby nerek podaż białka powinna wynosić ok. 1,3 g/kg masy ciała. 

Ogólne zalecenia:

• Regularne spożywanie posiłków.
• Zwracanie uwagi na indeks glikemiczny poszczególnych produktów przy komponowaniu posiłków.
• Dbanie o różnorodność spożywanych produktów i urozmaicenie diety.
• Spożywanie codziennie odpowiedniej ilości warzyw i owoców.
• Ograniczenie spożycia tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych oraz produktów zawierających dużo cholesterolu i izomerów trans kwasów tłuszczowych ( fast food, słodycze, żywność wysokoprzetworzona)
• Ograniczenie spożycia soli, zastąpienie jej ziołami.
• Unikanie smażenia oraz pieczenia potraw na rzecz gotowania, pieczenia w rękawie, duszenia, grillowania.
• Rezygnacja z palenia tytoniu oraz ograniczenie spożycia alkoholu.
• Wypijanie odpowiedniej ilość wody dziennie ( ok. 8 szklanek).

Obok diety bardzo istotnym elementem w profilaktyce i leczeniu cukrzycy jest aktywność fizyczna. Zaleca się wysiłek fizyczny na świeżym powietrzu, indywidualnie dostosowany do stanu zdrowia i możliwości osoby starszej. Rekomendowane formy aktywności to spacer, pływanie, jazda na rowerze, taniec czy też popularny ostatnimi czasy nordic walking. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zwraca również uwagę na konieczność prowadzenia edukacji żywieniowej wśród seniorów oraz ich opiekunów.

BIBLIOGRAFIA:

Mirosław Jarosz „Praktyczny podręcznik dietetyki”, IŻŻ, Warszawa 2010 Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017. Diabetologia Praktyczna. 2017, tom 3, suplement A.