Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa (ZZSK), jest chorobą należącą do grupy schorzeń przewlekłych, o podłożu zapalnym, choć jej etiologia i proces powstawania, nie zostały do końca poznane. W ZZSK, stanem zapalnym objęte są stawy krzyżowo- biodrowe, stawy kręgosłupa, ale także więzadła oraz tkanki występujące w obrębie kręgosłupa. Do głównych objawów zalicza się przede wszystkim ból wyżej wymienionych okolic, przodopochylenie, uczucie sztywności porannej. W efekcie rozwoju ZZSKA dochodzi do trwałego ograniczenia ruchomości, co dotyczy wszystkich płaszczyzn kręgosłupa. 

Zasięg populacyjny schorzenia

W kontekście populacyjnym, na schorzenie to zapada około 0,9% osób, co oznacza, że jest to schorzenie dość rzadko występujące. Zazwyczaj dotknięci nim są mężczyźni, choć nie są wykluczone przypadki ZZSK wśród kobiet. Przedział wiekowy, w jakim najczęściej dochodzi do zachorowania, to około 20 rok życia, jednak rozwój choroby doprowadza do ograniczeń, a zaawansowane jej stadium, powodują inwalidztwo i niezdolność do normalnego funkcjonowania, w związku z czym, osobom z ZZSK zapewnić należy stałe wsparcie i odpowiednią opiekę. 

Czynniki rozwoju ZZSK

Pomimo tego, iż medycyna nie jest w stanie jednoznacznie wskazać przyczyn rozwoju tego schorzenia, wskazuje się jednak na trzy czynniki, które mogą mieć znaczące znaczenie w jej rozwoju. 

Mikrourazy należą do grupy tych czynników i jak wynika z wniosków klinicystów, mogą one powodować stany zapalne przyczepów ścięgnistych, który to rozlewałby się na tkanki kostne oraz tkanki miękkie z nim sąsiadujące. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że w toku logicznego rozumowania, mikrourazy mogłyby spowodować stany zapalne i uszkodzenia innych narządów wewnętrznych.

Innym czynnikiem, który brany jest pod uwagę, są zakażenia, które już od dawna podejrzewane są o udział w rozwoju ZZSK, jednak dotychczas nie zostało określone, w jaki sposób mają one wpływ na proces rozwoju. Ważne jest natomiast to, że u chorych, znacznie częściej niż w pozostałej populacji, występując problemy oraz zakażenia błon śluzowych układu pokarmowego oraz układu moczowego. 

Ponadto, czynnikiem, który może mieć wpływ na wystąpienie oraz progres choroby, jest autoimmunizacja. Jest to nieswoista reakcja obronna organizmu, która skierowana jest przeciwko komórkom, swojego własnego organizmu. 

Dodatkowo w badaniami nad etiopatogenezą, bierze się również pod uwagę uwarunkowania genetyczne.

W związku z tym, że nie znane są przyczyny występowania ZZSK, na chwilę obecną, nie ma możliwości prowadzenia profilaktyki w tym kierunku.

Opieka z ZZSK

Z racji tego, że choroba to prowadzi do znacznego ograniczenia ruchomości, a co za tym idzie problemy z normalnym funkcjonowaniem, konieczna jest więc pomoc i właściwa opieka nad chorym.

W ZZSK nie stwierdzono by dieta miała znaczący wpływ na rozwój choroby. Istnieją jednak pewne zalecenia, na które opiekun powinien zwracać szczególną uwagę, a mianowicie, dieta powinna być uboga w tłuszcze i węglowodany, by nie powodować ryzyka nadwagi. Im większa masa ciała, tym większy nacisk na stawy. 

Choroba może zaburzać nie tylko fizyczne funkcjonowanie, ale również funkcjonowanie społeczne. Wiąże się to głównie z barierami, z jakimi styka się chory, zarówno ze strony architektonicznej, jak również ze strony zrozumienia przez otoczenia, a w szczególności bliskich. W tym kontekście rola opiekuna nabiera niezwykle dużego znaczenia. Choremu niezbędne jest duchowe wsparcie i poczucie zrozumienia. Jak osoba w pewnym sensie ograniczona, będzie miał trudności z zaakceptowaniem całej sytuacji. Pomoc opiekuna polega na „byciu” z chorym, pomocy w uzyskaniu informacji dotyczących form wsparcia finansowego, a jeśli jest taka możliwość, również pomocy w podniesieniu kwalifikacji zawodowych i znalezieniu pracy. 

Kolejnym aspektem pomocy opiekuna jest aspekt lokomocji i mobilności chorego. W zasadzie nie ma prawnych przeciwskazań do tego, by chory na ZZSK, mógł samodzielnie prowadzić samochód, jednak w toku rozwoju choroby, mogą zdarzyć się sytuacje, kiedy nie należy siadać za kierownicę. Związane może to być zarówno z nasileniem się dolegliwości bólowych, jak również z niepożądanym działaniem przyjmowanych leków. W tej sytuacji opiekun, jest zazwyczaj jedyną osobą, na którą może liczyć chory. Konieczne jest bowiem, by chory, pomimo swoich niedomagań, mógł swobodnie się przemieszczać, choćby w celu udania się na konsultację lekarską.

Wiedza

Przede wszystkim, punktem wyjścia do podjęcia działań opiekuńczych jest wiedza na temat schorzenia. Wiedzę tę, należy również przekazywać swojemu podopiecznemu, gdyż im więcej wiemy na tematy tego co nam dolega, tym więcej jesteśmy w stanie rozbić. 

Ważnym aspektem są regularne ćwiczenia. Samo podejście do aktywności fizycznej jest bardzo indywidualne, jednak rolą opiekuna jest zarówno motywowanie do jej podjęcia, jak również dbanie o prawidłowość wykonywanych ćwiczeń oraz o ich regularność. W początkowym etapie, ważne by ćwiczenia były dobrane przez wykwalikowanego terapeutę, by specjalista wskazał, jak ćwiczyć a czego unikać. Mają one bardzo duże znaczenie w utrzymaniu prawidłowej postawy ciała, w utrzymaniu ruchomości stawów, podnoszą sprawność, jak również, wykonywane regularnie, pomagają zmniejszyć dolegliwości bólowe. 

Sam proces leczenia farmakologicznego również jest kwestią bardzo indywidualną, zależną od stanu chorego, postępu schorzenia, jak również od wszelkich chorób towarzyszących. Do zadań opiekuna należy kontrola nad systematycznym przyjmowaniem leków. W tej jednak materii, rola opiekuna ma dużo większe znaczenie, a mianowicie, wszelkie leki, jaki przyjmuje podopieczny, niosą za sobą ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Główne, zalecane leki w ZZSK, to grupa NLPZ (niesteroidowych leków przeciw zapalnych), które pomimo swojego rozpowszechnienia, mogą być powodem wystąpienia wrzodów żołądka, szczególnie u osób, które już wcześniej miały problemy w tym zakresie. Podczas przyjmowania leków, może dojść do krwawienia z przewodu pokarmowego, jak również do perforacji wrzodu. Wszelkie tego typu objawy, powinny być dla opiekuna sygnałem, że dzieje się coś niedobrego i konieczna jest interwencja lekarza. 

Opiekun powinien w toku swojej pracy z podopiecznym, przestrzegać kilku zasad, by zapewnić pełne bezpieczeństwo chorego. Jednorazowo, chory nie powinien przyjmować więcej niż jednego leku z grupy NLPZ. Ważne jest również by przyjęta została dawka, która została choremu zalecona, nie mniejsza ani nie większa. Istotne jest również zarejestrowanie czasu, jak wystąpił pomiędzy przyjęciem leku a wystąpieniem dolegliwości, a także to, w jaki sposób objawy się manifestują- jakie mają nasilenie oraz po jakim czasie się wyciszają lub ustępują.

Bardzo ważnym aspektem, z punktu widzenia opieki, jest dbałość o uniknięcie powikłań oddechowych, wynikających głównie z ograniczonej ruchomości chorego w obrębie kręgosłupa oraz klatki piersiowej. Dbałość o aktywność fizyczną chorego, jest również jednym z zadań, jakie spoczywa na opiekunie, mając świadomość tego, jak zbawienny wpływ ma podejmowanie regularnych ćwiczeń, nie tylko w aspekcie fizycznym, ale również w kontekście poprawy samopoczucia i podniesienia jakości życia.  Czynności opiekuńcze mogą przybrać również charakter czynności pielęgnacyjnych, co oznacza pomoc w czynnościach samoobsługowych, takich jak mycie, ubieranie się czy jedzenie. Ponadto, opiekun nie powinien zapominać, że choremu jest potrzebna pomoc w akceptacji zaistniałej sytuacji, pomoc w poradzeniu sobie ze swoją niepełną sprawnością, a także wiedza, na temat tego co mu dolega oraz w jaki sposób można niwelować objawy.