Dysfagia – tak z punktu medycznego określa się problemy związane z przełykaniem.

Przyczyn może być wiele, od stanów zapalnych gardła i przełyku po zaburzenia neurologiczne. Problem ujawnia się nie tylko przy próbie jedzenia pokarmów, lecz także podczas spożywania płynów, leków, niekiedy nawet podczas przełykania śliny. Dolegliwość ta nierzadko towarzyszy osobom starszym. Jak sobie z nią radzić?

Przyczyny

W procesie przełykania wyróżnia się dwie zasadnicze fazy – ustno-gardłową oraz przełykową. W zależności od tego, gdzie powstaje problem, różne mogą być przyczyny jego występowania. I tak – w fazie ustno-gardłowej mają miejsce czynności, które kontroluje ośrodkowy układ nerwowy i zależą one od koordynacji nerwowo-mięśniowej na poziomie gardła i zwieracza górnego przełyku.

Przyczynami zaburzeń w tej fazie przełykania mogą być:

• udary,
• guzy mózgu,
• stwardnienie rozsiane,
• niedokrwienie,
• zapalenie mięśni,
• cukrzyca,
• guzy krtani,
• choroby tarczycy,
• uchyłki w górnej części przełyku.

Po przełknięciu kęsa i przedostaniu się go do przełyku następuje druga faza. Dalsze przesunięcie pokarmu jest niezależne od woli, odpowiadają za to budowa przełyku, regulacja nerwowo-mięśniowa oraz połączenie przełykowo-żołądkowe.

Przyczyną zaburzeń może być:

• nowotwór przełyku,
• zwężenie pooparzeniowe,
• zapalenia bądź uszkodzenia polekowe,
• zaburzenia mięśniowo-nerwowe.

Jakie symptomy u chorego mogą wskazywać na problem?

Wśród objawów, które powinny zwrócić szczególną uwagę opiekunów, wymienia się:

• kaszel podczas jedzenia/picia lub zaraz po nich;
• zaleganie pokarmu w jamie ustnej (na języku lub podniebieniu);
• wydostawanie się pokarmu z powodu niedomkniętych ust;
• przedostawanie się pokarmu do nosa, krtani;
• odchrząkiwanie po jedzeniu;
• krztuszenie się;
• odruchy wymiotne;
• zgaga.

Co i jak podawać podopiecznemu?

Posiłki powinny mieć odpowiednią konsystencję. Niewielkie ilości pokarmu mają dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, m.in. białka do odbudowy tkanek czy kaloryczności do utrzymania odpowiedniego poziomu energii. Podopieczny powinien spożywać pokarmy co 3-4 godziny. Oprócz odpowiedniej konsystencji ważne jest, aby pokarm był miękki, rozdrobiony, najlepiej w formie papki.

Pieczywo czy inne produkty zbożowe można namaczać np. w mleku czy herbacie. Dania obiadowe najlepiej przygotowywać w postaci zupy krem, gęstych sosów z drobno rozdrobionymi kawałkami mięsa.

Warto też zadbać o estetykę podawanych posiłków – to z pewnością pozytywnie wpłynie na apetyt seniora. Można to zrobić, miksując oddzielnie składniki, uprzednio (jeśli to możliwe) gotując je na parze bądź dusząc z niewielką ilością tłuszczu.

W procesie uzyskiwania odpowiedniej konsystencji pokarmu można się wspomóc preparatami zagęszczającymi. Nie zmieniają one smaku ani zapachu żywności.

Kolejne wskazówki

Nie bez znaczenia jest też pozycja, w jakiej podopieczny spożywa posiłki. Bezwzględnie należy unikać pozycji leżącej, natomiast zaleca się pozycję siedzącą. Pomiędzy lędźwiową częścią kręgosłupa a oparciem dobrze jest umieścić poduszkę, wówczas senior pozostanie w wyprostowanej pozycji. Jeśli stan chorego jest na tyle zaawansowany, że trudno mu utrzymać głowę, warto zastosować kołnierz ortopedyczny.

Ważne, żeby nie jeść w pośpiechu. Spożywaniu posiłków powinna towarzyszyć spokojna atmosfera. A uwaga tak opiekuna, jak podopiecznego powinna być skoncentrowana właśnie na jedzeniu. Rozmowa nie jest zabroniona, jednak warto ograniczyć się do niezbędnej wymiany zdań. Na dyskusję będzie pora po jedzeniu.

Problemy z połykaniem nie tylko poważnie utrudniają funkcjonowanie chorego, lecz także stanowią pewne zagrożenie dla jego zdrowia i życia. Wczesna diagnoza i właściwe leczenie mogą przynieść naprawdę bardzo dobre efekty.