Choroba Alzheimera to nieuleczalna choroba neurodegeneracyjna. Najczęściej spotykana jest u osób po 65. roku życia. Obecnie około 26 milionów osób na całym świecie cierpi na tę przypadłość. Nie są znane przyczyny tej choroby, co utrudnia jej leczenie. Choroba przebiega inaczej u każdego pacjenta, jednak istnieją pewne charakterystyczne objawy u osób dotkniętych chorobą.
Jak rozpoznać alzheimera?
Jest to choroba rozwijająca się powoli, często nie dająca żadnych oznak przez lata. Ewentualne objawy zwykle zrzucane są na zaawansowany wiek. Pierwsze symptomy to przede wszystkim utrata pamięci krótkotrwałej, czyli zapominanie zdarzeń, które miały miejsce niedawno. W wielu przypadkach chorzy pamiętają, co było 50 lat temu, ale nie potrafią sobie przypomnieć, co jedli pół godziny temu. Osoby takie mają również problem z zapamiętywaniem nowych rzeczy – nazwisk, dat, nazw ulic. Zdarza im się mylić imiona lub wiek swoich dzieci czy wnuków. W codziennych obowiązkach zaczynają się gubić i muszą coraz częściej polegać na bliskich. Z czasem wycofują się coraz bardziej z życia towarzyskiego, są mniej aktywne, rezygnują ze swoich pasji.
W dalszej kolejności następuje utrata pamięci długotrwałej (trudności z przywoływaniem wydarzeń z młodości), niejednokrotnie apatia, choć czasem bywa i na odwrót – osoby chore stają się nadmiernie agresywne; do tego dochodzą zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni, urojenia (np. przekonanie, że jest się regularnie okradanym przez osobę bliską), nocne wałęsanie. Wszystkie te objawy mogą być niebezpieczne nie tylko dla chorych, ale też dla ich rodzin i opiekunów.
Późna faza choroby
W bardzo zaawansowanych stadiach alzheimera kluczową rolę odgrywa utrzymanie higieny osobistej. Zdarza się, że chore osoby całe dnie spędzają w łóżku, co sprzyja powstawaniu odleżyn i infekcji. Należy zadbać o częste zmiany pozycji, wietrzenie pomieszczenia, regularne zmiany pampersów czy cewnika. Nie rezygnujmy również ze spacerów oraz rozmów.
Jak zatem zapewnić odpowiedni poziom opieki?
Nie jest to zadanie łatwe, wymaga bowiem wysokiej świadomości oraz świetnej organizacji opiekunów. Jest bardzo wiele warunków, które trzeba spełnić, aby osobie chorej czy ludziom z otoczenia możliwie najbardziej ułatwić życie.
Pierwszym krokiem jest zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i komfortu oraz reorganizacja przestrzeni życiowej chorego. Jeśli w mieszkaniu, które stanowi bezpieczną przystań dla cierpiących na alzheimera, możliwe są zmiany, należy ich dokonać: wymienić kuchenkę gazową na płytę elektryczną, schować ważne dokumenty, pieniądze czy kluczyki do samochodu. Ważne jest ustalenie zasad komunikacji z podopiecznym, np. za pomocą wiadomości zostawianych na tablicy korkowej w miejscu, które na pewno nie zostanie przegapione. Środki chemiczne i leki koniecznie należy umieścić w miejscach, do których chory nie ma dostępu.
Starajmy się unikać sytuacji, w których chory wychodzi z domu sam; jeśli jednak istnieje takie ryzyko (lub konieczność), zadbajmy o to, by w razie zgubienia się ktoś mu pomógł. Dobrym pomysłem jest np. podszycie kurtki kawałkiem materiału z adresem miejsca zamieszkania czy numerem telefonu do opiekuna lub zawieszenie na szyi plakietki z najważniejszymi danymi oraz informacją o chorobie. Warto również na tylnej ścianie komórki podopiecznego zapisać numer telefonu do bliskich oraz numery alarmowe.
Rozrywka i trening
Aktywizujmy osoby chore w taki sposób, aby i nam czas mijał przyjemnie. Praca w ogrodzie, oglądanie zdjęć, techniki relaksacyjne, proste gry planszowe – to doskonały sposób nie tylko na hamowanie postępu alzheimera, ale również recepta na dobry nastrój podopiecznego. Muzykoterapia, masaże, zabawa z wnukami czy ze zwierzętami, a nade wszystko doświadczenia ze sztuką, mogą mieć niemal zbawienny wpływ na stan podopiecznych. Pozwalają one opisać swoje emocje, wyrazić siebie i pomagają w budowaniu bezpiecznej przestrzeni. Warto od czasu do czasu poćwiczyć pamięć, np. poprzez rozwiązywanie krzyżówek czy grę w skojarzenia.
Siła nawyku
Jedną z najskuteczniejszych metod na przeciwdziałanie skutkom choroby jest rozplanowanie każdego dnia, tygodnia i miesiąca tak, aby chory czuł się komfortowo. Rutyna odgrywa tutaj niebagatelną rolę. Dobrze jest ustalić ten plan po konsultacjach z podopiecznym, aby dać mu do zrozumienia, że to przede wszystkim jego dobro mamy na uwadze. Niech każdy dzień wygląda co najmniej podobnie, jeśli nie tak samo. Pobudki o tych samych godzinach, poranna toaleta, ubieranie się, posiłki o stałych porach, wydzielony czas na rozrywkę. Niezwykle istotną kwestią są też spacery, czy to wyłącznie dla zdrowia czy też np. do apteki albo piekarni, koniecznie tą samą trasą. Badania przeprowadzone na osobach z zaawansowaną formą alzheimera dowodzą, że w takich przypadkach nawyk wyrobiony u chorego w ramach profilaktyki niejednokrotnie pozwalał mu na samodzielny powrót do domu nawet wtedy, kiedy nie miał pojęcia, gdzie idzie! Rozpiszmy taki plan z wyprzedzeniem, wywieśmy go w widocznym dla chorego miejscu i starajmy się za wszelką cenę go przestrzegać. Każda zmiana może nieść ze sobą niepożądane skutki, włącznie z rozdrażnieniem i brakiem chęci do współpracy podopiecznych.
Cierpliwość i wyrozumiałość
Miejmy na uwadze to, że wszelkie zmiany nastrojów i nieprzyjemności w stosunku do opiekunów zazwyczaj wynikają z zagubienia i dezorientacji. Są to zwyczajnie skutki postępującej choroby i nie należy reagować na nie wrogo. Wręcz przeciwnie – duże ilości ciepła, pozytywnych emocji i łagodność przynoszą często pozytywne rezultaty – chory nie tylko nie utrudnia współpracy, ale staje się też pogodniejszy, a kontakt z nim jest łatwiejszy.
Alzheimer to niełatwa do opanowania choroba, wymaga wielu wyrzeczeń i żelaznej dyscypliny od opiekuna, ale trzymanie się wcześniej ustalonych zasad i planu przynosi wymierne korzyści obu stronom. Często też pozwala na przedłużenie życia pacjenta i wpływa na jakość jego życia.
