Praca opiekuna osoby starszej wymaga od nas indywidualnego podejścia do każdego podopiecznego i powinna uwzględniać wszelkie ograniczenia oraz choroby, z którymi musi się mierzyć, zarówno dotyczące jego fizyczności, jak i sfery psychicznej. Nie inaczej jest w przypadku seniorów dotkniętych osteoporozą, co przede wszystkim wymaga zwiększonej uwagi pod kątem ryzyka złamań, w tym pomocy w poruszaniu się, właściwej organizacji otoczenia, jak również dbałości o odpowiednią dietę.
Osteoporoza (zrzeszotnienie kości) jest chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz wynikającą z tego zwiększoną podatnością na złamania. Z tego powodu niebezpieczne są nawet niewielkie urazy. Występuje u osób starszych, jednak najczęściej u kobiet po menopauzie.
Choroba może wywoływać dotkliwy ból kości długich oraz zmiany w kręgosłupie, w tym pogłębionej kifozy, zwanej inaczej garbem starczym. Złamania najczęściej dotyczą szyjki kości udowej lub ramiennej, a proces ich leczenia jest w tym przypadku bardzo długi, nie zawsze zresztą kończy się pełnym sukcesem. Z kolei unieruchomienie osób starszych jest niebezpieczne ze względu na ryzyko powstania zakrzepu w naczyniach krwionośnych, a ten może być przyczyną zagrażającemu życiu zatoru płucnego.
Największy problem w osteoporozie stanowi niedobór wapnia i witaminy D, dlatego tak ważne jest położenie nacisku na właściwą dietę. Innymi czynnikami przyczyniającymi się do jej rozwoju są palenie tytoniu, spożywanie zbyt dużej ilości alkoholu, zbyt mała aktywność fizyczna, przewlekłe choroby metaboliczne (na przykład cukrzyca) lub reumatologiczne. Stwierdzenie osteoporozy powinno pociągać za sobą zmiany w postępowaniu chorego, w tym zwiększenie ilości codziennego ruchu oraz rezygnację z używek – głównie palenia tytoniu i spożywania alkoholu, ale też innych, powszechnie używanych za szkodliwe.
Dbałość o otoczenie
Opiekunka podopiecznego z osteoporozą musi szczególnie dbać, aby nie doszło do upadku, dlatego tak istotna jest uwaga poświęcona otoczeniu oraz pomoc w poruszaniu się. Aby w jak największym stopniu wyeliminować ryzyko, należy przyjrzeć się bezpieczeństwu w domu. We wszystkich pomieszczeniach powinno się zorganizować na tyle wolnej przestrzeni, by podopieczny w pełni swobodnie mógł się po nich poruszać. Dobrze jest usunąć wszelkie dywany i chodniki, szczególnie miękkie, mające tendencję do zwijania się, jak również wszystkie dodatkowe sprzęty, zwłaszcza niestabilne, drobne meble i ozdoby, które mogą utrudniać przemieszczanie się. Podobnie z niezabezpieczonymi kablami i innymi elementami, takimi jak progi czy listwy montażowe, znajdującymi się na podłodze. Oczywiście trzeba regularnie dbać o porządek, głównie o to, aby pod nogami nie pozostawiać niczego, co mogłoby stanowić przyczynę potknięcia się. Ważne jest dobre oświetlenie, górne można uzupełnić punktowym, bocznym. W łazience powinny leżeć maty antypoślizgowe, ale przede wszystkim musimy uważać podczas kąpieli, by podopieczny z wanny czy prysznica mógł korzystać w sposób bezpieczny. Warto spróbować wpłynąć na właściciela mieszkania (seniora lub jego rodzinę), aby zainstalowano specjalną, przystosowaną do ograniczeń osoby starszej wannę zapobiegającą upadkom lub usunięto ją na rzecz prysznica wraz ze specjalnym krzesełkiem kąpielowym. Dobrze jest też zamontować różnego rodzaju uchwyty i poręcze, które nie tylko pomogą w korzystaniu z pomieszczeń sanitarnych, ale też w razie potrzeby w zachowaniu równowagi, na przykład w przypadku poślizgnięcia się lub gdy seniorowi zakręci się w głowie. Domowe pantofle podopiecznego powinny mieć antypoślizgową, zapobiegającą upadkom podeszwę.
Dieta w osteoporozie
Przygotowując posiłki należy zwrócić uwagę, aby dieta obfitowała w produkty bogate w wapń i witaminę D, choć nie musi być to nabiał, który z korzyścią można zastąpić wzbogaconym mlekiem sojowym, kiełkami, zielonymi warzywami liściastymi. Jeśli podajemy produkty mleczne, to powinny być to kefiry, jogurty, najlepiej probiotyczne, różnego typu sery, zwłaszcza twarogowe. Czasem konieczne jest wprowadzenie dodatkowej suplementacji wapnia w postaci tabletek. Trzeba też zwrócić uwagę, aby na talerzu pojawiały się warzywa, owoce i produkty zbożowe, na przykład kasza jaglana i gryczana, które zawierają cenny magnez i potas. Oprócz tego warto serwować ryby morskie, wartościowe są zwłaszcza jedzone ze szkieletem sardynki i szprotki. Do diety dobrze jest włączyć orzechy, migdały, nasiona sezamu, maku i słonecznika, oliwę, olej lniany i rzepakowy, a ograniczyć spożycie czarnej herbaty i kawy (zwłaszcza mocnej) oraz napojów gazowanych, które zdecydowanie szkodzą naszym kościom.
Poza powyższymi wskazówkami optymalnie zbilansowana dieta osoby chorej na osteoporozę zgodna jest z ogólnie obowiązującymi zasadami racjonalnego odżywiania, powinna więc dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych i mineralnych, a zapotrzebowanie na nie zależne jest od płci, wieku i trybu życia seniora.
Aktywność fizyczna jako element leczenia osteoporozy
W leczeniu bardzo ważne jest zwrócenie uwagi na odpowiednio dobraną, dopasowaną do możliwości chorego, aktywność fizyczną, której zadaniem jest wzmocnienie mięśni i odciążenie szkieletu. Najbardziej wskazany jest ruch, który nie obciąża kręgosłupa - pływanie, spacery, ćwiczenia izometryczne.
Opiekunka musi być przygotowana na pomoc seniorowi w poruszaniu się, w tym koniecznie powinna kontrolować, aby nie przeciążał kręgosłupa, poruszał się ostrożnie, nie wykonywał gwałtownych ruchów, a stawiane przez niego kroki były umiarkowanie powolne i staranne. Należy też w taki sposób planować rozkład dnia, aby uwzględniał codzienne wyjścia na spacery, basen lub w inne wymuszające bezpieczną aktywność miejsce. Dobrze jest skonsultować się ze specjalistą i nauczyć prawidłowej techniki wykonywania ćwiczeń fizycznych, aby potem móc zachęcać do nich podopiecznego oraz zwracać uwagę na poprawność. Chorym na osteoporozę uzupełniająco zaleca się fizjoterapię oraz hydroterapię, warto również korzystać z usług masażysty czy rehabilitanta.
Podopieczny powinien prowadzić względnie normalny tryb życia i jak najwięcej czynności wykonywać samodzielnie. Niestety lęk przed upadkiem i powtórzeniem doświadczonego w przeszłości złamania, często powoduje unikanie jakiejkolwiek aktywności. W takiej sytuacji warto z seniorem rozmawiać i tłumaczyć, że jest to niekorzystne dla przebiegu choroby, równocześnie regularnie zachęcając go do podejmowania wysiłku. Pomocne mogą okazać się różnego rodzaju podpórki, uchwyty, balkoniki, które pozwolą podopiecznemu poczuć się pewniej i przełamać barierę lęku.
W kwestii dbałości o stan zdrowia seniora koniecznie trzeba pamiętać o podawaniu mu zaleconych przez lekarza leków hamujących rozwój choroby, przede wszystkim zapobiegających dalszemu niszczeniu kości poprzez pobudzanie ich masy, co ma za zadanie zmniejszyć ryzyko kolejnych urazów oraz złamań. Trzeba także pamiętać o regularnych wizytach w poradni, których celem jest bieżąca kontrola gęstości kości oraz ewentualna zmiana postępowania w leczeniu.
